فرش سیستان و بلوچستان

هنر بافندگی در قلمرو سرزمین ایران بخشی از هویت فرهنگی مردمان آن به شمار می رود.

دست بافته های سنتی سیستان و بلوچستان نیز  به عنوان گوشه ای مهم از این هویت هستند. علاوه بر طرح و رنگ بسیاری دیگر از ابعاد تولید قالیچه های این منطقه را  میتوان به عنوان شناسه های فرهنگی- اعتقادی آن ها تلقی کرد. 

از استان هایی که قالی بافی در آن دارای قدمتی دیرینه است  میتوان به استان سیستان و بلوچستان اشاره کرد.

فرش این منطقه که توسط  سیستانیها و بلوچ ها تولید میشود بستر مناسبی برای به تصویرکشیدن  ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی و آداب ورسوم خاص مردمان استان سیستان و بلوچستان بوده است.

تاریخچه فرش سیستان :

فرش سیستان از قدمتی 2 هزار ساله برخوردار است. شروع پیدایش بافت این قالی ها به اقوام سکایی برمی گردد.

این اقوام از سیبری به سوی سیستان مهاجرت کردند و در دشت زرخیز سیستان ساکن شدند. ﺁن ها با اینکه به شغل کشاورزی روی آوردند اما پیشه ی بافندگی خود را حفظ کردند. این اقوام در قرون پنجم، انواع قالی و گلیم می بافتند.

بلوچ های این استان دارای  دست بافته های نفیس و بدیع از نظر طرح و رنگ هستند ولی به دلیل شرایط نامساعد جوی و معیشت، بافندگان بلوچ سیستان کم کم به مناطقی مثل خراسان مهاجرت  کرده اند.

  به طوری که امروزه در سطح استان سیستان و بلوچستان دیگر  به طور کلی قالی بافی ندارند.

تولیدات قالی در این استان شامل دو منطقه سیستان و بلوچستان است.

در بلوچستان بیشتر گلیم و کمتر قالی و در سیستان بیشتر قالیچه بافته میشود که گونهای از آن به نام قالیچه بلوچی سیستان معروف است که آن را بخشی از عشایر بلوچ که در زابل و مصب رودخانه هیرمند بهسر میبرند و همچنین برخی از روستاییان سیستان میبافند.

نقوش به کار رفته در قالی های بلوچی سیستان با طرح های هندسی و گاهی نیمه هندسی اجراشده و رنگبندی به کار رفته در قالب تیره مانند انواع رنگهای قرمز، آبی سرمه ای، سبز تیره و روشن، زرد، قهوهای، سیاه و سفید میباشد.

قالی های بلوچی سیستان بیشتر دارای فرم های هندسی لوزی، هشت و شش  ضلعی و مربع بوده اند.

فرش دستباف سیستان دارای ویژگیهای خاص خود بوده که متأثر از محیط طبیعی آن نیز هست. نقش و رنگ این فرش متأثر از عواملی همچون محیط طبیعی، فرهنگی و تاریخی منطقه است.

نقش مایه های قالی سیستان:

 نقوش هندسی که بر روی سفالهای نخودی شهر سوخته نیز مشاهده میشود و ارتباط تنگاتنگی با نقوش قالی سیستان دارد .

نقوش طبیعی که هنرمند در محیط اطرافش مشاهده نموده و با ساده ترین شکل ممکن آنها را در بافت فرش نیز به‌کار برده ، مانند: تصاویر ساده شده بز، آهو، شتر، گوزن و…

اصلی ترین نقش های فرش سیستان:

• نقش های گلدانی
• مددخوانی
• چپات اشتر
• گل قندانی
• چیتک